Turystyka Górska - Menu

Beskidy

Granice Beskidów są określone w tradycji polskiej następująco: od północy sąsiadują z Pogórzem Karpackim na południu np. z Pieninami, Obniżeniem Orawsko-Podhalańskim najdalej na zachód wysuniętym pasmem jest Beskid Śląsko-Morawski najdalej na wschód znajdują się Beskidy Połonińskie, przy czym warto zwrócić uwagę, że w wielu innych krajach granice te mogą być określane inaczej i często spotyka się wschodnią granicę Beskidów na Przełęczy Użockiej, pomiędzy Bieszczadami Zachodnimi (polskimi), a Bieszczadami Wschodnimi (ukraińskimi) Nieco inaczej granice i podział Beskidów są definiowane w innych krajach, np. na Słowacji. Beskidy są najmłodszymi górami w Polsce. Powstały, podobnie jak całe Karpaty, w końcowej fazie alpejskich ruchów górotwórczych (orogeneza alpejska), około 20 mln lat temu. Beskidy zbudowane są z fliszu, czyli naprzemianległych warstw skał osadowych, głównie zlepieńców, piaskowców, łupków, rzadziej margli i wapieni. Osady te powstawały w głębokim zbiorniku morskim (fragment oceanu Tetydy), który istniał na terenie Karpat przez ponad 100 mln lat. Materiał skalny gromadził się na dnie od górnej jury po najniższy miocen. Fałdowanie Karpat zewnętrznych, w tym Beskidów, miało miejsce na przełomie paleogenu i neogenu. Sfałdowane masy skalne zostały oderwane od podłoża, pchnięte na północ i nasunięte w formie płaszczowin na osady powstałego przed czołem Karpat zapadliska i wypiętrzone. Najstarszymi skałami w obrębie beskidzkiego fliszu są tzw. warstwy cieszyńskie (głównie łupki i margle, również wapienie np. góry Jasieniowa i Tuł), występujące na pograniczu Beskidu Śląskiego i Pogórza Śląskiego. Beskidy buduje kilka płaszczowin: płaszczowina podśląska tworzy obszar graniczący na północy z Beskidem Małym, a także część Kotliny Żywieckiej; płaszczowina śląska rozciąga się od Moraw przez Beskid Śląski, Mały, północne fragmenty Beskidu Makowskiego i Wyspowego, pogórza karpackie po Bieszczady; odznacza się zdecydowanie najgrubszą serią osadów spośród wszystkich płaszczowin – od 3000 m do 5000 m; największe znaczenie mają warstwy godulskie, istebniańskie i krośnieńskie; płaszczowina magurska zajmuje największa powierzchnię, buduje Beskid Żywiecki, Gorce, Beskid Sądecki, część Beskidu Makowskiego i Wyspowego, zachodnią część Beskidu Niskiego; najważniejszym elementem budującym tę płaszczowinę są piaskowce magurskie; powszechne jest tu zjawisko inwersji rzeźby oraz występowanie licznych okien tektonicznych, np. Mszany, Szczawy, Świątkowej; płaszczowina przedmagurska buduje wąską strefę na granicy Beskidu Śląskiego i Żywieckiego; płaszczowina dukielska zajmuje wschodnią część Beskidu Niskiego oraz obszar Pasma Granicznego i pasma Wysokiego Działu w Bieszczadach; płaszczowina skolska buduje Pogórze Przemyskie i Dynowskie i Góry Sanocko-Turczańskie oraz północne fragmenty Pogórza Strzyżowskiego, Ciężkowickiego i Rożnowskiego; na terenie Ukrainy płaszczowina skolska często nazywana jest skibową. płaszczowina czarnohorska buduje Czarnohorę Sporadycznie wśród utworów fliszowych występują skały magmowe np.: mioceńskie intruzje andezytowe przy północnej granicy Pienin (góry Wdżar, Bryjarka, Jarmuta) dolnokredowe intruzje "skał cieszynitowych" na pograniczu Beskidu Śląskiego i Pogórza Śląskiego oraz w Kotlinie Żywieckiej.